Hoe dikwijls horen we het niet dat de vakantiechauffeurs staan te pochen over hun rit van 16 uur, de ganse nacht doorgereden. Ze voelen zich waarlijk helden! Ze brengen niet alleen hun bloedeigen familie of medereizigers in gevaar maar ook de andere weggebruikers. Dan hebben ze twee dagen nodig om te recupereren van hun avontuur!
Ford, VUB en VAB hebben een wetenschappelijk onderzoek verricht naar slaperigheid achter het stuur. Dit onderzoek toont aan dat het geen overbodige luxe is om extra aandacht te besteden aan verkeersveiligheid voor je autovakantie.
Maar 's nachts rijden brengt geen soelaas. Dit is één van de conclusies van het onderzoek. Zelfs al is er 's nachts weinig verkeer, je rijvaardigheid is opmerkelijk slechter, waardoor het risico op een ongeval veel groter wordt. Kies daarom bij voorkeur voor een rit tijdens de dag. Maar voor sommigen is dit niet mogelijk. Daarom hebben de drie initiatiefnemers van dit wetenschappelijk onderzoek een aantal conclusies en tips voor een veilige autovakantie geformuleerd.
1. Nachtelijke ritten zijn gevaarlijk, het bewijs
Elk jaar opnieuw is het drukker op de Europese wegen. En dit wanneer een analyse, van de ongevallen op de Franse snelwegen, duidelijk maakt dat vermoeidheid achter het stuur onderschat wordt als hoofdoorzaak van ongevallen op snelwegen. Vermoeidheid, slaperigheid achter het stuur en dalende waakzaamheid is hoofdoorzaak van 1 op 3 dodelijke ongevallen. Overdreven snelheid is medeoorzaak bij 1 op 2 dodelijke ongevallen (28% is vermoeidheidmedeoorzaak). Op de Franse snelwegen doen 39% van de ongevallen zich 's nachts voor en vallen er 49% van de dodelijke slachtoffers, terwijl slechts 10% van het verkeer in die periode rijdt.
2. Het wetenschappelijk onderzoek
Bij het onderzoek waren er negen teams van telkens twee proefpersonen betrokken. Voor deze personen begon de reis in optimale omstandigheden, geenstress en goed uitgerust voor aanvang van de trip. De bestemming was Lyon, een afstand van ong. 800 km. Er werden geen zware maaltijden genomen en koffie werd verbannen.
De bedoeling was na te gaan welke lichamelijke veranderingen er optreden bij zowel een dag- als een nachtrit. Want de testpersonen reden zowel het traject overdag als 's nachts. Met het onderzoek willen ze ook op termijn nagaan hoe de onverwachte bewegingen tot stand komen, als een bestuurder tekenen van vermoeidheid vertoont. Misschien kan dit dan aanleiding geven tot het ontwikkelen van toestellen die deze onverwachte bewegingen moeten voorkomen?
Slaperigheid staat gelijk met een vermindering van de hersenactiviteit. Hierdoor worden de gegevens minder snel opgenomen door de hersenen en gaat de verwerking ook veel trager dan bij een fit persoon. Om dit na te gaan moesten de testpersonen vragenlijsten invullen en na een rit nog eens op de rijsimulator een test afleggen.
3. Vaststellingen met de proefpersonen
Overdag was de prestatie het zwakst in de namiddag (omstreeks 15 uur),de bestuurders zwenkten meer over de weg. Naar de avond toe leek de rijvaardigheid zich te herstellen. Bij aankomst was de prestatie terug beter.
's Nachts stelden de onderzoekers vast dat er een continue verslechtering van de rijprestaties was, alhoewel ze fitter aan de trip begonnen. Vooral in de vroege ochtend (rond 3 uur) was er een uitgesproken achteruitgang. Bestuurders zwenkten meer over de weg en konden geen constante snelheid aanhouden. Langeritten 's nachts zijn dus zeker af te raden!
Tijdens het onderzoek werd vastgesteld dat de bestuurder denkt dat het rijden 's nachts beter verliep dan tijdens de dagrit. Toch bleek de rijprestatie duidelijk zwakker te zijn 's nachts. Men onderschat dus duidelijk de invloed van vermoeidheid op de rijvaardigheden!
4. Eerste symptomen van slaperigheid
Het eerste alarmsignaal is veelal je aandacht die verslapt en je gedachten die van de hak op de tak springen. Of je herinnert zich niets meer vande laatste kilometers. Veelal gaat dit gepaard met geeuwen, alhoewel dit laatste geen voorwaarde is. Eén van de volgende tekenen zijn echte noodsignalen:
Je bent uitgeweken naar links of rechts en hebt snel moeten corrigeren;
Je was plots te dicht bij een voorganger of hebt te laat of maar net op tijd een stoplicht gezien;
Het wordt moeilijk om je ogen te fixeren of om je ogen open te houden;
Je hoofd knikt al eens of je voelt zich insluimeren.
STOP LIEVER 1 MINUUT TE VROEG DAN 10 MINUTEN TE LAAT!
5. Hoe veilig je vakantiebestemming bereiken?
a. Fit voor het vertrek.
Alles start eigenlijk bij een goede nachtrust. Minimum tweenachten voor je vertrek heb je goed en lang geslapen. Met een slaaptekortvertrekken is geen goed begin voor een lange vakantie. Het is erg belangrijk om volledig uitgerust te zijn. Het is dus onvoldoende om alleen de nacht voor het vertrek goed te slapen. Onmiddellijk na de dagtaak vertrekken valt zeer sterk afte raden.
Ook alcoholgebruik en bepaalde medicaties innemen voor je vertrek zijn af te raden. Bij inname van medicatie vraag je best aan je huisarts of deze invloed hebben op je rijgedrag. Maar respecteer vooral je bioritme. Vertrek op een ogenblik dat je lichaam dit gewoon is, m.a.w. op hetzelfde moment als je in de week naar het werk rijdt. Concreet is dit voor de meesten onder jullie tussen 7 en 19 uur. Veelal betekent dit dat 's nachts rijden niet normaal is en ook te vermijden.
b. Personen met een verhoogd risico
Personen met een slaaptekort, door een korte nachtrust of door chronisch slecht te slapen;
Personen die in ploegendienst werken, je biologisch ritme ligt overhoop;
Personen met slaap- en waakstoornissen;
Personen die medicatie innemen, vraag raad aan je huisarts.
Een combinatie van één van de aangehaalde factoren kan leiden tot een levensgevaarlijke situatie. Zo kan een medicatie met slechts een minimaalneveneffect van slaperigheid dan een veel groter effect hebben als je de nacht voordien te weinig slaap hebt genoten.
c. Tips en trucs om beter te slapen
Je kon al duidelijk opmerken dat een goede nachtrust vooraf noodzakelijk is voor een veilige autovakantie. Hierna enkele tips en trucs om beter te slapen.
Voldoende lichaamsbeweging is nodig, maar geen inspannende sporten of activiteiten in de late uurtjes. Sporten is het best in de late namiddag of vroege avond.
Drink 's avonds geen koffie, zware thee of andere stimulerende dranken.
Neem een voldoende maar lichte maaltijd 's avonds en drink niet te veel.
Lees beter een ontspannend boek of beluister rustige muziek i.p.v. naar een thriller te kijken op televisie.
Drink de laatste alcohol bij het eten en na het eten niets meer. Alcohol verkort je inslaaptijd maar maakt je ook vroeger (definitief) wakker.
Je slaapkamer is er om te slapen, dus geen televisie of boeken, zelfs een wekkerradio kan je uit je slaap houden.
Hoeft het nog gezegd? Een goede matras.
Temperatuur, omgevingslawaai en licht kan je uit je slaap houden.
Als je niet kan inslapen, sta dan na 20 minuten opnieuw op (ook tijdens de nacht) en ga even iets ontspannend doen in een andere kamer (lezen) en wacht rustig op de volgende 'slaaptrein'.
d. Vermijd de ergste verkeersdrukte
Hou rekening met de verkeersdrukte. Alhoewel het meestal minder druk is 's nachts willen wij toch op de hoge risico's wijzen van nachtritten. Op zondag blijft het meestal rustig en is dus de aangewezen dag voor je heen- en terugreis, ook overdag. Moet je toch op zaterdag vertrekken tijdens de maanden juli en augustus. Doe dit dan vanaf 14uur. Dan is het heel wat rustiger en tegen de tijd dat je een knelpunt nadert is de grootste verkeersdrukte verdwenen.
Op de website van de VAB vind je een druktekalender, wegwerkzaamheden op de Europese wegen en de knelpunten in het verkeer.
e. Tips voor onderweg
Eet niet te zwaar, maar ook niet te weinig. Liefst meerdere keren per dag wat energierijke kleinigheden die snel verteren (fruit, granenkoeken);
pauzeer elke twee uur minimaal 10 tot 20 minuten en ... strek de benen;
drink regelmatig, liefst water of fruitsap, zeker geen alcohol;
vermijd grote hitte in de wagen. Zet de ventilator op of open het achterste raam. Beter is natuurlijk je wagen uit te rusten met airconditioning. Uit studies blijkt immers dat hoge temperaturen hetzelfde effect hebben als rijden met een alcoholgehalte van 0.5 promille;
overlaad je voertuig niet, controleer de bandenspanning (ook van het reservewiel);
wissel geregeld van bestuurder;
bij de eerste tekenen van vermoeidheid doe je een hazenslaapje van max. 20 minuten, je voelt zich opnieuw een heel ander mens.
Tips waarvan men beweert dat ze de vermoeidheid bestrijden, maar die in werkelijkheid slechts een heel korte tijd een energiestoot geven:
Muziek keihard zetten;
Raam openen zodat het in de wagen frisser is;
Sneller rijden;
Koffie en cafeïne houdende dranken. Alleen na een hazenslaapje zijn koffie en cola's echt effectief.
Opgepast! Verwisselen van bestuurder is geen argument om 's nachts te rijden of een excuus om niet fit met de reis te starten. De begeleider die rust in een rijdend voertuig heeft tijdens zijn of haar rijtijd nog steeds die vastgestelde symptomen zoals eerder aangegeven.
Bronnen: VAB - VUB - Ford